Tweet
https://www.telegraaf.nl/buitenland/...mender=Proteus
Iran ligt op ramkoers met het Westen © Getty Images
Van bondgenoot tot schurkenstaat: hoe Iran transformeerde in paria op ramkoers met Westen
Amsterdam- De recente geweldsescalatie in het Midden-Oosten heeft Iran opnieuw in het middelpunt van de internationale aandacht geplaatst. De Israëlische en Amerikaanse aanvallen op nucleaire installaties van het land, gevolgd door raketaanvallen op een Amerikaanse basis in Qatar, volgden op jaren van oplopende spanningen tussen Teheran en het Westen. Hoe groeide Iran in vijftig jaar uit tot deze paria van de internationale gemeenschap?
De wortels van Iran’s status als schurkenstaat liggen in de Iraanse Revolutie van 1979, een keerpunt in de moderne geschiedenis van het land. Onder het bewind van sjah Mohammad Reza Pahlavi was Iran in de periode daarvoor een prowesterse monarchie, nauw verbonden met de Verenigde Staten en Israël.
© Getty Images
Foto’s uit deze tijd, met daarop doorgaans vrolijk lachende westers geklede Iraniërs, worden deze dagen dan ook weer veelvuldig gedeeld op sociale media, vaak voorzien van de tekst ’Teheran in de jaren zeventig’.
Corruptie en onvrede in Iran
Toch was het niet enkel rozengeur en maneschijn. De sjah moderniseerde het land, maar zijn autoritaire regime en corruptie leidden tot groeiende onvrede onder de bevolking. In 1979 werd hij verdreven door een coalitie van linkse activisten, nationalisten en islamisten, onder leiding van ayatollah Ruhollah Khomeini.
De sjiitische systeem met een geestelijk leider die absolute macht heeft wordt vandaag de dag voortgezet door ayatollah Ali Khamenei. © Getty Images
De sjiitische geestelijk leider vestigde een islamitische republiek, gebaseerd op sjiitische wetgeving waarin de hoogste leider absolute macht heeft. Dit systeem, dat vandaag wordt voortgezet door opvolger ayatollah Ali Khamenei, zette Iran op ramkoers met het Westen.
Vernederende gijzeling
Een van de eerste ’schurkenstreken’ onder het nieuwe regime was de gijzeling van Amerikaanse diplomaten in Teheran (1979-1981), een crisis die 444 dagen duurde en de VS diep vernederde – inclusief mislukte reddingsoperatie waarbij acht Amerikaanse soldaten omkwamen. Het incident vestigde Iran’s reputatie als een onvoorspelbare en vijandige speler. Een beeld dat alleen maar versterkt werd door Khomeini’s aansporing aan landen in de regio om eveneens in opstand te komen.
Na de revolutie raakte Iran steeds beruchter om zijn systematische onderdrukking van de eigen bevolking. Religieuze minderheden zijn met regelmaat het mikpunt en voor de moslims hanteert het regime een strikte interpretatie van de sharia. Zo zijn vrouwen wettelijk verplicht de hijab te dragen, met zware straffen voor overtredingen.
De dood van de 22-jarige Mahsa Amini herinnert de wereld in 2022 maar weer eens aan de draconische zedenwetten van het land. De Koerdisch-Iraanse vrouw werd gearresteerd door de Iraanse zedenpolitie omdat ze haar hoofddoek niet correct zou hebben gedragen. Ooggetuigen verklaren later hoe Amini in detentie zwaar is mishandeld, waarna ze overleed. De tragische dood ontketent landelijke protesten. Het regime slaat de demonstraties met ijzeren vuist neer, met honderden doden en duizenden arrestaties tot gevolg.
Of wat te denken van de controverse rondom de Brits-Indiase schrijver Salman Rushdie. In 1989 vaardigt Khomeini een fatwa uit tegen de auteur, naar aanleiding van diens roman De Duivelsverzen. Nog altijd staat er een beloning op Rushdie’s hoofd, waardoor de schrijver constant voor zijn leven moet vrezen.
Hezbollah en Hamas
Buiten de landsgrenzen is het Iraanse beleid geen haar beter. Teheran speelt een centrale rol in de destabilisatie van het Midden-Oosten. Het regime steunt actief proxygroepen zoals Hezbollah in Libanon, Hamas en Islamitische Jihad in Gaza, en de Houthi-rebellen in Jemen. Deze groepen stellen Iran in staat om indirect invloed uit te oefenen en vijanden zoals Israël en het overwegend soennitische Saoedi-Arabië. Al decennia roept Iran bovendien op tot de vernietiging van Israël, met termen als ’kankergezwel’ als vaste retoriek.
Buiten de landsgrenzen is het Iraanse beleid geen haar beter. Teheran speelt een centrale rol in de destabilisatie van het Midden-Oosten. © Getty Images
De Iraanse ambitie onrust te stoken reikt verder dan enkel de regio. De niet mis te verstane leus Marg bar Âmrikâ – dood aan Amerika – is met enige regelmaat tot in het parlement te horen. Teheran wordt bovendien in verband gebracht met verschillende terreurcomplotten en cyberaanvallen in Europa. Er is zelfs sprake van vermeende betrokkenheid bij liquidaties op Nederlandse bodem. Volgens de AIVD zit Iran achter de moord op Mohammad Reza Kolahi Samadi in 2015, die onder de schuilnaam Ali Motamed in Nederland leefde. De Iraniër was ’thuis’ ter dood veroordeeld wegens betrokkenheid bij een bomaanslag.
In 2017 schiet een schutter de Iraans-Nederlandse activist Ahmad Mola Nissi op klaarlichte dag neer voor zijn huis in de Haagse wijk Bezuidenhout. Hoewel de dader ontkomt, stelt de AIVD eveneens sterke aanwijzingen te hebben voor betrokkenheid van Teheran.
Iraanse bom?
Misschien wel de grootste zorg van de internationale gemeenschap is Iran’s nucleaire ambitie. Sinds het begin van deze eeuw verrijkt Iran uranium tot niveaus die verder gaan dan nodig is voor civiele doeleinden. Dat wekt de vermoedens op over intenties om kernwapens te ontwikkelen. In 2015 werd er een nucleair akkoord gesloten, dat Iran’s nucleaire activiteiten beperkte in ruil voor sanctieverlichting. Maar na de terugtrekking van de VS onder president Donald Trump in 2018 hervatte Iran zijn verrijkingsactiviteiten.
Demonstranten dragen een model mee van een Iraanse hypersonische raket tijdens een ’viering’ van een aanval op Israël afgelopen najaar. © Getty Images
Met het verlies van bondgenoten zoals het onlangs verdreven Assad-regime in Syrië en een het verzwakte Hezbollah staat het regime onder ongekende druk. Toch blijft Iran na de recente Israëlische en Amerikaanse aanvallen vooralsnog vasthouden aan zijn confrontatiekoers. Dagelijks klinken er dreigementen van vergelding, maandag werd een basis in Qatar aangevallen en er wordt nog steeds gehint dat het nucleaire project door zal gaan.
Intern ook onrust in Iran
Toch klinkt er intern ook onrust, gevoed door economische problemen en een jonge bevolking die verandering eist. Zelfs president Donald Trump kon deze week de verleiding niet weerstaan om – ondanks de nadruk van zijn kabinetsleden dat de Amerikaanse aanvallen níet om een regimewissel te doen zijn – het vuurtje wat op te stoken.
„Als het huidige Iraanse regime er niet in slaagt om Iran weer groots te maken, waarom zou er dan geen wisseling plaatsvinden?” Om er vervolgens nog een variant op zijn eigen Make Amerika Great Again-slogan aan toe te voegen: „MIGA!”
Iran ligt op ramkoers met het Westen © Getty Images
Van bondgenoot tot schurkenstaat: hoe Iran transformeerde in paria op ramkoers met WestenAmsterdam- De recente geweldsescalatie in het Midden-Oosten heeft Iran opnieuw in het middelpunt van de internationale aandacht geplaatst. De Israëlische en Amerikaanse aanvallen op nucleaire installaties van het land, gevolgd door raketaanvallen op een Amerikaanse basis in Qatar, volgden op jaren van oplopende spanningen tussen Teheran en het Westen. Hoe groeide Iran in vijftig jaar uit tot deze paria van de internationale gemeenschap?
De wortels van Iran’s status als schurkenstaat liggen in de Iraanse Revolutie van 1979, een keerpunt in de moderne geschiedenis van het land. Onder het bewind van sjah Mohammad Reza Pahlavi was Iran in de periode daarvoor een prowesterse monarchie, nauw verbonden met de Verenigde Staten en Israël.
© Getty Images
Foto’s uit deze tijd, met daarop doorgaans vrolijk lachende westers geklede Iraniërs, worden deze dagen dan ook weer veelvuldig gedeeld op sociale media, vaak voorzien van de tekst ’Teheran in de jaren zeventig’.
Corruptie en onvrede in Iran
Toch was het niet enkel rozengeur en maneschijn. De sjah moderniseerde het land, maar zijn autoritaire regime en corruptie leidden tot groeiende onvrede onder de bevolking. In 1979 werd hij verdreven door een coalitie van linkse activisten, nationalisten en islamisten, onder leiding van ayatollah Ruhollah Khomeini.
De sjiitische systeem met een geestelijk leider die absolute macht heeft wordt vandaag de dag voortgezet door ayatollah Ali Khamenei. © Getty Images
De sjiitische geestelijk leider vestigde een islamitische republiek, gebaseerd op sjiitische wetgeving waarin de hoogste leider absolute macht heeft. Dit systeem, dat vandaag wordt voortgezet door opvolger ayatollah Ali Khamenei, zette Iran op ramkoers met het Westen.
Vernederende gijzeling
Een van de eerste ’schurkenstreken’ onder het nieuwe regime was de gijzeling van Amerikaanse diplomaten in Teheran (1979-1981), een crisis die 444 dagen duurde en de VS diep vernederde – inclusief mislukte reddingsoperatie waarbij acht Amerikaanse soldaten omkwamen. Het incident vestigde Iran’s reputatie als een onvoorspelbare en vijandige speler. Een beeld dat alleen maar versterkt werd door Khomeini’s aansporing aan landen in de regio om eveneens in opstand te komen.
Na de revolutie raakte Iran steeds beruchter om zijn systematische onderdrukking van de eigen bevolking. Religieuze minderheden zijn met regelmaat het mikpunt en voor de moslims hanteert het regime een strikte interpretatie van de sharia. Zo zijn vrouwen wettelijk verplicht de hijab te dragen, met zware straffen voor overtredingen.
De dood van de 22-jarige Mahsa Amini herinnert de wereld in 2022 maar weer eens aan de draconische zedenwetten van het land. De Koerdisch-Iraanse vrouw werd gearresteerd door de Iraanse zedenpolitie omdat ze haar hoofddoek niet correct zou hebben gedragen. Ooggetuigen verklaren later hoe Amini in detentie zwaar is mishandeld, waarna ze overleed. De tragische dood ontketent landelijke protesten. Het regime slaat de demonstraties met ijzeren vuist neer, met honderden doden en duizenden arrestaties tot gevolg.
Of wat te denken van de controverse rondom de Brits-Indiase schrijver Salman Rushdie. In 1989 vaardigt Khomeini een fatwa uit tegen de auteur, naar aanleiding van diens roman De Duivelsverzen. Nog altijd staat er een beloning op Rushdie’s hoofd, waardoor de schrijver constant voor zijn leven moet vrezen.
Hezbollah en Hamas
Buiten de landsgrenzen is het Iraanse beleid geen haar beter. Teheran speelt een centrale rol in de destabilisatie van het Midden-Oosten. Het regime steunt actief proxygroepen zoals Hezbollah in Libanon, Hamas en Islamitische Jihad in Gaza, en de Houthi-rebellen in Jemen. Deze groepen stellen Iran in staat om indirect invloed uit te oefenen en vijanden zoals Israël en het overwegend soennitische Saoedi-Arabië. Al decennia roept Iran bovendien op tot de vernietiging van Israël, met termen als ’kankergezwel’ als vaste retoriek.
Buiten de landsgrenzen is het Iraanse beleid geen haar beter. Teheran speelt een centrale rol in de destabilisatie van het Midden-Oosten. © Getty Images
De Iraanse ambitie onrust te stoken reikt verder dan enkel de regio. De niet mis te verstane leus Marg bar Âmrikâ – dood aan Amerika – is met enige regelmaat tot in het parlement te horen. Teheran wordt bovendien in verband gebracht met verschillende terreurcomplotten en cyberaanvallen in Europa. Er is zelfs sprake van vermeende betrokkenheid bij liquidaties op Nederlandse bodem. Volgens de AIVD zit Iran achter de moord op Mohammad Reza Kolahi Samadi in 2015, die onder de schuilnaam Ali Motamed in Nederland leefde. De Iraniër was ’thuis’ ter dood veroordeeld wegens betrokkenheid bij een bomaanslag.
In 2017 schiet een schutter de Iraans-Nederlandse activist Ahmad Mola Nissi op klaarlichte dag neer voor zijn huis in de Haagse wijk Bezuidenhout. Hoewel de dader ontkomt, stelt de AIVD eveneens sterke aanwijzingen te hebben voor betrokkenheid van Teheran.
Iraanse bom?
Misschien wel de grootste zorg van de internationale gemeenschap is Iran’s nucleaire ambitie. Sinds het begin van deze eeuw verrijkt Iran uranium tot niveaus die verder gaan dan nodig is voor civiele doeleinden. Dat wekt de vermoedens op over intenties om kernwapens te ontwikkelen. In 2015 werd er een nucleair akkoord gesloten, dat Iran’s nucleaire activiteiten beperkte in ruil voor sanctieverlichting. Maar na de terugtrekking van de VS onder president Donald Trump in 2018 hervatte Iran zijn verrijkingsactiviteiten.
Demonstranten dragen een model mee van een Iraanse hypersonische raket tijdens een ’viering’ van een aanval op Israël afgelopen najaar. © Getty Images
Met het verlies van bondgenoten zoals het onlangs verdreven Assad-regime in Syrië en een het verzwakte Hezbollah staat het regime onder ongekende druk. Toch blijft Iran na de recente Israëlische en Amerikaanse aanvallen vooralsnog vasthouden aan zijn confrontatiekoers. Dagelijks klinken er dreigementen van vergelding, maandag werd een basis in Qatar aangevallen en er wordt nog steeds gehint dat het nucleaire project door zal gaan.
Intern ook onrust in Iran
Toch klinkt er intern ook onrust, gevoed door economische problemen en een jonge bevolking die verandering eist. Zelfs president Donald Trump kon deze week de verleiding niet weerstaan om – ondanks de nadruk van zijn kabinetsleden dat de Amerikaanse aanvallen níet om een regimewissel te doen zijn – het vuurtje wat op te stoken.
„Als het huidige Iraanse regime er niet in slaagt om Iran weer groots te maken, waarom zou er dan geen wisseling plaatsvinden?” Om er vervolgens nog een variant op zijn eigen Make Amerika Great Again-slogan aan toe te voegen: „MIGA!”
Comment